بلاک چین چیست و چه کاربردی در آینده دارد

بلاک چین چیست ؟ مشکلی که اکثر توضیحاتی که درباره بلاک چین (BlockChain) گفته می‌شود این است که جزئیات را بیشتر از آنچه اهمیت دارد ارائه می‌دهند، که این کار باعث گیج شدن افراد می‌شود. در عوض، در این مقاله قصد داریم برای شما یک توضیح ساده و غیر تخصصی در مورد بلاک چین که هرکسی می‌تواند درک کند، ارائه می‌دهیم

 

فناوری بلاک چین به چه صورت است؟

در این مقاله در مورد کلمات و اصطلاحات تخصصی این حوزه، مانند نود یا همان گره و هشینگ بحث نخواهیم کرد؛ چرا که این لغات باعث می‌شود که به‌سختی بتوانید مطلب را درک کنید. همان‌طور که گفتیم ما قصد داریم در این مطلب کاملا ساده و روان بلاک چین را برای شما تشریح کنیم.

از اصل مطلب شروع می‌کنیم؛ بلاک چین یک پایگاه داده‌ (DataBase) توزیع شده است که به‌عنوان یک دفتر اطلاعاتی توزیع شده، شناخته می‌شود. برای اینکه اصطلاحات و لغات برای شما ساده و قابل درک باشند، از این پس  آن را پایگاه داده می‌نامیم. علاوه بر این، بیایید به‌جای توزیع شده از به اشتراک گذاشته شده، استفاده کنیم. در زمینه‌های بیشتر، هر بلاک به‌عنوان یک «رکورد» در این پایگاه داده شناخته می‌شود.

بنابراین، در راستای اهداف این مقاله، ما بلاک چین را یک پایگاه داده به اشتراک گذاشته شده می‌نامیم. هر چیزی که به این پایگاه داده اضافه شود، یک رکورد جدید است.

پایگاه داده مشترک

فناوری به اندازه‌ای که فروشندگان می‌خواهند پیچیده است. همه این فناوری‌ها را افرادی همانند شما یا من ساخته‌اند و اگر به آن‌ها نگاه‌ کنید، می بینید که همگی کاملا ساده هستند.

نسخه مدرن این پایگاه داده مشترک، درواقع انقلابی در تکنولوژی است که به دنبال شکل‌گیری آینده ما است. برای روشن شدن مطلب، این فقط یک پایگاه داده نیست که در یک مکان مرکزی ذخیره شده باشد و توسط بسیاری از افراد به اشتراک گذاشته شده باشد، هزاران نسخه از این اطلاعات ثبت شده در کامپیوترهای سراسر جهان ذخیره می‌شود (در کامپیوترهای خانگی و سرورهای تجاری)، از این رو اصطلاح «غیرمتمرکز» به آن نسبت داده می‌شود.

از این پایگاه داده می‌توان برای ثبت چیزهای مختلفی استفاده کرد؛ به‌عنوان‌ مثال اولیه بسیاری از آن برای ارسال و دریافت پول استفاده می‌کنند، همان‌طور که در حال حاضر رایج‌ترین کاربرد آن است.

به نظر می‌رسد که چند صد نفر در کنار این دو، ناظر این هستند که نفر اول پول را به نفر دوم می‌دهد و همه آن‌ها موافقت کردند که نفر دوم واقعا پولش را به دست آورده و دیگر جنبه‌های معامله، مانند اینکه مقدار آن هم درست است، را چک می‌کنند.

چگونه این عملیات با یک بانک متفاوت است؟

نبوغ این پایگاه داده این است که نیازی به هیچ بانک یا شرکت مرکزی ندارد و شما مجبور نیستید به هیچ موسسه مالی اعتماد کنید. نیازی به هیچ واسطه‌ای نیست.

اگر بخواهیم بیشتر توضیح دهیم، این پایگاه داده متعلق به هیچ فرد یا سازمانی نیست. این اطلاعات متعلق به همه افرادی است که یک کپی از آن اطلاعات را دارند. اما این بدان معنا نیست که هر یک از افرادی که دارای کپی هستند، کنترل دارند.

علاوه بر این، ما این پایگاه داده را «تغییرناپذیر» می‌نامیم یا به‌طور عام آن را غیرقابل برگشت می‌دانیم. هر رکوردی که ساخته شده است تا زمانی که اینترنت هست، به‌طور دائم وجود خواهد داشت. حال اگر نفر دوم بخواهد پول نفر اول را پس بدهد، این یک رکورد جدید است.

به خاطر تصمیمات مربوط به طراحی فناوری، دست بردن در رکوردهای این پایگاه داده غیرممکن است. اگر شخصی که یک یا چند نسخه از این اطلاعات را در رایانه‌های خود داشته باشد و سعی کند به‌طور غیرقانونی آن را تغییر دهد، آن تغییرات توسط بسیاری از رایانه‌های دیگر در روند تأیید این تغییرات، رد می‌شود و داده‌ها با هم تطابق نخواهند داشت.

اگر بانک وجود نداشته باشد، پس پول در کجا ذخیره می‌شود؟

یکی از بخش‌های چالش‌برانگیز این است که زمانی که ما در مورد خرید بیت کوین (Bitcoin) صحبت می‌کنیم، هیچ مخزنی از سکه وجود ندارد. این رکورد در پایگاه داده به‌عنوان پول شناخته می‌شود.

تصور کنید که اولین بار پول در این پایگاه داده توسط کسی به نام جسی (بنیان‌گذار این ارز دیجیتال جدید) قرار داده شده است و در قسمت توضیحات آن می‌نویسد: «در حال حاضر ۱ میلیون سکه وجود دارد». سپس جسی آن‌ها را به تعداد زیادی از مردم می‌دهد و یک رکورد جدید برای هر تراکنش ایجاد می‌کند. جسی ۵۰۰ سکه را به بیل، ۱۰۰۰ سکه به سو داد.

برای دریافت این سکه‌ها، بیل و سو یک آدرس حساب مالی را به جسی دادند که معادل جزئیات حساب شما برای دریافت سپرده مستقیم با بانک شما است. بیل و سو هر یک کدهای طولانی و بسیار محرمانه دارند که به آن‌ها مالکیت رکورد حساب مالی خودشان را می‌دهد.

به‌این‌ترتیب فقط آن‌ها می‌توانند رکورد جدیدی را با سکه‌هایی که به آن‌ها ارسال شده است، ایجاد کنند. هنگامی‌که بیل یک رکورد جدید را ایجاد می‌کند و می‌گوید ۵۰ سکه را در حساب سو قرار داده است، از آن به بعد دیگر نمی‌تواند کنترل کند که این سکه‌ها به کجا روند. فقط سو می‌تواند روی این سکه‌ها کنترل داشته باشد. این‌گونه است که میلیون‌ها نفر می‌توانند یک کپی از این اطلاعات را بدون اینکه قادر به اضافه کردن رکورد جدیدی مربوط به هر یک از ۱ میلیون سکه دیگر که در این پایگاه داده وجود دارد، داشته باشند.

 

فراتر از بانکداری

در این مرحله، ممکن است فکر کنید که به نظر نمی‌آید این پایگاه داده بتواند کل دنیا را تغییر دهد. این فقط یک راه برای بررسی مالکیت اطلاعاتی دیجیتالی است، حتی اگر نسخه‌های یکسان وجود داشته باشد. آیا این یک برداشت درست از این موضوع است؟

اگر در مورد این جمله به اندازه کافی فکر کنید، متوجه خواهید شد که این مسئله چقدر بزرگ است. تا همین امروز، یک نسخه از اطلاعات دیجیتال از دیگری غیرقابل تشخیص بود.

اگر یک MP3 بتواند به‌عنوان ارز استفاده شود، هیچ راهی برای گفتن اینکه نسخه‌ای از “Madonna – Like a Prayer.mp3” واقعی است و باید برای آن پول پرداخت شود و کدام کپی است، وجود ندارد. کافی است بگوییم قبل از این تکنولوژی، وجود یک سکه دیجیتال امکان‌پذیر نبود. یک نفر می‌توانست یک میلیون بار سکه را کپی کند و یک میلیونر شود.

با آن کارهای بنیادی که توضیح داده شد، می‌خواهیم چند مثال واقعی در جهان به شما بیاموزیم که چگونه این فناوری واقعا می‌تواند جهان را تغییر دهد. این نمونه‌ها توسط پایگاه داده مشترک ایجاد شده‌اند، که قراردادهایی را با استفاده از «قراردادهای هوشمند» مرتبط می‌کنند.  اما این قراردادها پارامترهایی را تعیین می‌کند که چه زمانی، چرا و چگونه یک رکورد جدید در پایگاه داده ایجاد می‌شود.

انتشار اطلاعات تراکنش‌ها و ایجاد نسخه‌ای از رویدادهای به روز شده توسط هر سرور

همین تفاوت بنیادی است که کارکرد بلاک چین را تا این اندازه مفید می‌کند. این شیوه راه نوینی را در ثبت و توزیع اطلاعات ارائه کرده است که از طریق آن، دیگر به یک فرد سومی (واسط) که روابط دیجیتالی را تسهیل می‌کند نیازی نباشد. اما با وجود همه مزیت‌ها باز هم تکونولوژی بلاک چین یک تکنولوژی جدید نیست.

در حقیقت تکنولوژی بلاک چین ترکیبی از چند تکنولوژی اثبات شده در گذشته و استفاده از آن‌ها برای خلق یک شیوه جدید است. بلاک چین ارکستری از سه تکنولوژی اینترنت، رمزنگاری کلید خصوصی و یک پروتوکل ترویجی است که موجب شده تا ایده خالق بیت کوین، ساتوشی ناکاموتو، تا این اندازه مفید باشد.

نتیجه آن ایجاد سیستمی برای تراکنش‌های دیجیتالی است که دیگر نیازی به شخص ثالث مورد اعتمادی نیست. امن کردن روابط دیجیتالی تراکنش‌ها به صورت مجازی شکل می‌گیرد؛ امنیتی که توسط شبکه ظریف، ساده و در عین حال قدرتمند معماری تکنولوزی بلاک چین ساخته شده است.

اعتماد دیجیتالی چیست؟

اعتماد یک قضاوت ریسکی میان چند گروه یا چند نفر است و در دنیای دیجیتال برقراری این اعتماد عموما از طریق اثبات هویت افراد (احراز هویت-authentication) و توانایی دسترسی به آن خدمات (مجوز-authorization) صورت می‌گیرد.

به بیان ساده، در یک معامله دیجیتالی ما می‌خواهیم بدانیم «آیا تو همان کسی که می‌گویی هستی؟» و «آیا مجاز به کاری که در حال حاضر انجام می‌دهی هستی؟».

در تکنولوژی بلاک چین، نیاز به احراز هویت از طریق ابزار مالکیتی قدرتمندی که رمزنگاری کلید خصوصی به وجود می‌آورد رفع می‌شود. در اختیار داشتن یک کلید خصوصی یک نوع مالکیت است. مالکیتی که شما را از به اشتراک گذاشتن اطلاعات خصوصی خود بیش از آن اندازه‌ای که باید به اشتراک گذاشته شود، بی‌نیاز می‌کند. همین ویژگی سبب می‌شود بیش از هر زمان دیگری در مقابل حملات هکرها مصون ماند.

اما احراز هویت کافی نیست. مجوز (authorization) که همان داشتن مقدار کافی پول و انتشار اطلاعات تراکنشی صحیح است به یک شبکه P2P نامتمرکز به عنوان نقطه شروع نیاز دارد. یک شبکه نامتمرکز احتمال وقوع فساد یا اخلال مرکزی را کاهش می‌دهد. این شبکه نامتمرکز یا توزیع شده همچنین باید متعهد به حفظ سوابق تراکنش‌ها و امنیت آن‌ها باشد. بنابراین در این شبکه توزیع‌شده مجوز انجام یک تراکنش حاصل عملکرد تمام سیستم بر پایه طراحی‌های آن (پروتوکل بلاک چین) است؛ نه این که به یک سیستم مرکزی اعتماد شود.

احراز هویت و مجوزی که این گونه تامین می‌شود امکان انجام تعاملات میان افراد در دنیای دیجیتال را بدون نیاز به شخص ثالثی به وجود می‌آورد. امروزه کارآفرینان در صنایع مختلف رفته رفته در حال آشنایی بیشتر با کارکرد بلاک چین هستند. کارکردی که روابط دیجیتالی جدید، غیر قابل تصور در گذشته و همچنین قدرتمند را ممکن ساخته است. برخی مواقع از تکنولوزی بلاک چین به عنوان ستون فقرات ایجاد یک لایه معاملاتی (Transaction Layer) در فضای اینترنت نام می‌برند.

در حقیقت این ایده که کلید‌های رمزنگاری شده و دفترهای ثبت معاملات نامتمرکز می‌توانند مردم را قادر به ایمن‌سازی و خصوصی‌سازی روابط دیجیتالی کند، تمام معادلات را تغییر داده است. هر کسی از دولت‌ها گرفته تا شرکت‌های IT و بانک‌ها به دنبال ساخت این لایه‌های معاملاتی در بلاک چین هستند. احراز هویت و مجوز که جزو ضروریات معاملات دیجیتالی است در نتیجه پیکربندی تکنولوژی بلاک چین برقرار شده‌اند.

در نتیجه کارکرد بلاک چین برای هر تجارتی که به یک سیستم قابل اعتماد ثبت سوابق معاملاتی محتاج است از بانک‌ها گرفته تا فروشگاه‌های مواد غذایی و پوشاک کاملا مفید است.

تفاوت کارکرد بلاک چین با ویکی‌پدیا

اگر قدری از فاصله‌ای دورتر به کارکرد بلاک چین بنگریم، احساس می‌کنیم تفاوت چندانی بین تکنولوژی بلاک چین و موارد مشابه همچون ویکی‌پدیا وجود ندارد. کارکرد بلاک چین به این گونه است که بسیاری از افراد قادر هستند تا داده‌های خود را به یک بایگانی از اطلاعات (رکورد) وارد کنند و سپس یک گروه یا جامعه از کاربران چگونگی اصلاح و ارتقای این رکورد را تعیین می‌کنند. مشابه با چنین وضعیتی، در ویکی‌پدیا هم هیچ صفحه‌ای محصول کار یک فرد تنها نیست؛ هیچ فردی به صورت مجزا نمی‌تواند در ویکی‌پدیا اطلاعات را کنترل کند.

اما اگر از فاصله‌ای نزدیک به کارکرد بلاک چین بنگریم، تفاوت‌هایی که کارکرد بلاک چین را بی‌همتا می‌کند واضح‌تر می‌شود. در حالی که هم بلاک چین و هم ویکی‌پدیا هر دو در فضای اینترنت فعالیت می‌کند، ویکی‌پدیا با استفاده از مدل شبکه سرویس‌گیرنده-سرویس‌دهنده (client-server network model) در وب جهان‌گستر (WWW) ساخته شده است.

یک کاربر (سرویس‌گیرنده) با اجازه‌ای که به واسطه حساب کاربری خود از ویکی‌پدیا دریافت می‌کند مجاز به تغییر اطلاعات ویکی‌پدیا که در یک سرور مرکزی ذخیره شده است خواهد بود.

هر زمان که یک کاربر یک صفحه ویکی‌پدیا را باز می‌کند، او در واقع به آخرین نسخه ارتقا یافته نسخه اصلی (Master Copy) اطلاعات ذخیره شده در ویکی‌پدیا دسترسی پیدا می‌کند. اگرچه کنترل این پایگاه داده همچنان در اختیار مدیران ویکی‌پدیا خواهد بود. بنابراین دسترسی به داده‌ها و مجوز تغییر آن‌ها از طرف یک مدیریت مرکزی صادر می‌شود.

استخوان‌بندی دیجیتالی ویکی‌پدیا مشابه با پایگاه‌های داده مرکزی و به شدت حفاظت شده‌ای است که در حال حاضر بانک‌ها و دولت‌ها یا شرکت‌های بیمه از آن‌ها استفاده می‌کنند. کنترل چنین پایگاه‌های داده‌ای در اختیار صاحبان آن‌ها خواهد بود. به ویژه آن‌ها با کنترل داده‌های جدید از حمله‌های سایبری به پایگاه داده جلوگیری می‌کنند.

اما از آن طرف، پایگاه داده توزیع شده یا نامتمرکزی که تکنولوژی بلاک چین ساخته است به طور اساسی استخوان‌بندی دیجیتالی متفاوتی دارد. در هر حقیقت این تفاوت مهم‌ترین ویژگی تمیز دهنده کارکرد بلاک چین است.

نسخه اصلی داده‌های ویکی‌پدیا روی یک سرور مرکزی ویرایش می‌شوند و همه کاربران نسخه جدید این داده‌ها را می‌بینند. اما در رابطه با کارکرد بلاک چین، هر سرور در این شبکه ارتقای رکوردها را به طور مستقل انجام می‌دهد و در نهایت همه آن‌ها به یک نقطه پایانی می‌رسند. در آن زمان محبوب‌ترین رکورد از منظر کاربران به عنوان رکورد رسمی انتخاب می‌شود. از چنین شیوه‌ای به جای نسخه اصلی (master copy) استفاده می‌شود.

آینده موسیقی با مفهوم بلاک چین

چقدر خوب می‌شود اگر هنگام باز کردن یک برنامه مانند اسپاتیفای (Spotify)، به‌جای این‌که اسپاتیفای هزینه هنری را از شما بگیرد تا حق امتیاز را به هنرمند پرداخت کند، به‌طور مستقیم به هنرمند پرداخت کنید. به عنوان مثال، هنگامی‌که شما در ثانیه سی و پنجم یک آهنگ هستید، یک یا دو سنت به‌طور مستقیم از حساب مالی شما به هنرمند پرداخت شود. مقدار آهنگی که شما گوش کرده‌اید و آنچه شما پرداخت کرده‌اید، توسط بسیاری از رایانه‌های دیگر تأیید شده است و در پایگاه داده‌ها ثبت شده است. Ujo music و Voise از این تکنولوژی استفاده می‌کنند.

آینده ذخیره‌سازی فایل

به‌جای اینکه فایل‌های خود را در سرورهای Dropbox یا Onedrive ذخیره کنید، تصور کنید که فایل شما بتواند به قطعات کوچک تقسیم شده و در هزاران یا میلیون‌ها کامپیوتر در سراسر جهان ذخیره شود. اینکه چه بخشی از فایل‌ها مال شما است و هر بخش در کجا ذخیره شده است، قابل‌تغییر نیست. فقط شما کلید مشاهده قطعات به‌عنوان یک فایل کامل را دارید و هیچ سازمانی اطلاعات شما را ندارد.

این‌ها نوعی از چیزهایی است که Storj و Sia.Tech روی آن کار می‌کنند.

آینده انرژی

تصور کنید یک کشور پر از خانه‌های مجهز به باتری‌های تسلای قابل شارژ (Tesla Powerwall) که برق منزل را تأمین می‌کند است، که به‌جای جدا بودن از شبکه، آن‌ها به شبکه وصل‌ هستند؛ اما آن‌ها به تولیدکننده انرژی، پولی پرداخت نمی‌کنند. درواقع، در این آینده هیچ نیازی به این تولیدکننده‌های انرژی‌های سنتی وجود ندارد. در عوض، خانه‌ها به‌طور خودکار انرژی تولید و ذخیره می‌کنند و بر اساس آن‌که کدام همسایه‌ها نیاز به برق اضافی دارند و کدام خانه‌ها بیش از حد انرژی در باتری‌های خود دارند، برق را با خود تبادل می‌کنند. به خاطر وجود مفهوم بلاک چین این کار دیگر تخیلی نیست. از استرالیا تا نیویورک همه از این نوع مدل استفاده می‌کنند.

آینده دموکراسی

در MiVote.org.au از این تکنولوژی مشترک برای رأی‌گیری استفاده شده است. درواقع، بیت کوین (که نشان‌دهنده ارز هستند) را با نشانه‌هایی از خودمان‌ که نماینده‌ی آرا است، جایگزین کرده‌اند. به‌جای هزینه کردن بیت کوین، شما رأی می‌دهید. همان مزایایی که ما با سکه‌های دیجیتال می‌بینیم، برای این آرا وجود دارد: اعتبار و مشروعیت آن‌ها توسط رایانه‌های بسیاری از مردم تأیید شده است و داده‌های رأی‌گیری هرگز نمی‌تواند مورد سواستفاده قرار گیرد. این آرا با همان نتیجه، برای همیشه وجود دارد.

اسم خود را در آینده بنویسید

بلاک چین در دوران شروع خود خیلی زود در حال پیشرفت است. اکثر پروژه‌های بزرگ بلاک چین هنوز منتشر نشده است. پیش‌بینی می‌شود که فناوری‌های مبتنی بر مفهوم بلاک چین یک بخش خوب از اینترنت را که شما در ۱۰ تا ۱۵ سال آینده استفاده می‌کنید، پایه‌گذاری می‌کنند؛ اما مانند اینترنت امروز، درک کردن این‌که چگونه اینترنت فعال‌شده با بلاک چین کار می‌کند، سخت‌تر می‌شود.

علی‌رغم این، در حال حاضر شما یک دید کلی از اینکه این نوع اینترنت در همه جنبه‌های زندگی ما وارد می‌شود و کسب و کار متمرکزی که در حال حاضر وجود دارد را از بین می‌برد، دارید.

مطمئنا هنوز سؤالات زیادی دارید. همان‌طور که در پاراگراف اول اشاره شد، قرار نیست این مطلب همه جزئیات را توضیح دهد و از لحاظ فنی دقیق و کاملا جامع باشد. با این حال، با داشتن این اطلاعات، تلاش برای درک بهتری از مفهوم بلاک چین ، باید بسیار ساده‌تر از قبل باشد.